Legia, Gwardia, AZS... Dawni potentaci na peryferiach wielkiej siatkówki

AZS-AWF Warszawa, Legia Warszawa, Płomień Milowice, Gwardia Wrocław, Stal Stocznia Szczecin, Hutnik Kraków, AZS Częstochowa... W zestawieniu dawnych potentatów znalazły się kluby, które w przeszłości wywalczyły tytuł mistrza Polski, a w sezonie 2019/20 nie występowały w rozgrywkach PlusLigi. Które z tych zespołów wrócą w przyszłości do elity i znów powalczą o medale mistrzostw Polski?

 

AZS-AWF Warszawa

 

Mistrzostwo Polski (14x): 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1963, 1965, 1966, 1968.
Ostatni sezon w ekstraklasie: 1980/81

 

Sekcja siatkówki przy Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie powstała pod koniec lat czterdziestych z inicjatywy Zygmunta Krausa. Na początku następnej dekady klub szturmem wdarł się do krajowej czołówki. W 1952 roku dość niespodziewanie wywalczył mistrzostwo Polski, pokonując w decydującym meczu we Wrocławiu tamtejszą Gwardię. Zaskakujący sukces jeszcze bardziej zmobilizował działaczy AZS-AWF, którzy zaczęli sięgać po czołowych siatkarzy akademickich.

 

Rozpoczął też niespotykany w dziejach polskiej siatkówki okres hegemonii. Stołeczna drużyna wywalczyła dziesięć tytułów mistrza Polski z rzędu (1952–61)! Siatkarze AZS-AWF w 1960 roku jako pierwsi reprezentowali Polskę w Pucharze Mistrzów, doszli wówczas do półfinału, w którym przegrali z późniejszym triumfatorem – CSKA Moskwa.

 

Upadłe potęgi światowej siatkówki

 

Dominację AZS-AWF przerwała w 1962 roku Legia. W kolejnych latach obie te stołeczne ekipy toczyły między sobą rywalizację o mistrzostwo Polski. Akademicy triumfowali po raz ostatni w 1968 roku. W złotym okresie siatkarze tej drużyny stanowili trzon reprezentacji Polski. Barw AZS-AWF bronił m.in. słynny w późniejszych latach trener Hubert Wagner. Tu do wielkiej kariery startowali późniejsi mistrzowie świata i złoci medaliści olimpijscy Ryszard Bosek i Zbigniew Zarzycki. Gwiazdami tej ekipy byli też m.in. Aleksander Skiba (również mistrz świata) czy Zdzisław Ambroziak.

 

Siatkówka w pierwszych latach powojennych była kojarzona głównie ze środowiskiem akademickim. Gdy w latach sześćdziesiątych stała się dyscypliną olimpijską, pojawiły się większe pieniądze i zaczęły powstawać mocne kluby. AZS-AWF nie wytrzymał tej konkurencji. W 1974 roku spadł z ekstraklasy i powrócił do niej później tylko na jeden sezon (1980/81). W latach dziewięćdziesiątych rywalizował w drugiej i trzeciej lidze.

 

Legia Warszawa

 

Mistrzostwo Polski (8x): 1962, 1964, 1967, 1969, 1970, 1983, 1984, 1986.
Ostatni sezon w ekstraklasie: 1999/2000

 

Legia długo pozostawała w cieniu AZS-AWF, ale w 1962 roku zdołała przerwać dziesięcioletnią hegemonię lokalnego rywala. Do 1970 roku Wojskowi wywalczyli pięć tytułów mistrza Polski, zaliczyli też udane występy w Pucharze Mistrzów, w którym dwukrotnie doszli do półfinału (1963, 1968). Lata siedemdziesiąte to słabszy okres tego klubu, który w 1976 roku opuścił szeregi ekstraklasy.

 

Pod wodzą trenera Huberta Wagnera Legia (m.in. z Tomaszem Wójtowiczem i Wojciechem Drzyzgą w składzie) Legia powróciła do krajowej czołówki. Na początku lat osiemdziesiątych toczyła zacięte boje o tytuł mistrza Polski z Gwardią Wrocław. Stołeczni siatkarze sięgnęli po tytuł w 1983 i 1984 roku, a później jeszcze w 1986.

 

To był ostatni do tej pory tytuł mistrzowski wywalczony przez klub z Warszawy. Jeszcze w 1996 roku, występując w roli beniaminka, prowadzona przez trenera Drzyzgę Legia sięgnęła po wicemistrzostwo. W sezonie 1999/2000 po raz ostatni zagrała w ekstraklasie.

 

Sekcja siatkarska Legii została rozwiązana, a w późniejszych latach podejmowano próby jej reaktywacji. W połowie pierwszej dekady XXI wieku występowała w II lidze. Wówczas grali w tej drużynie m.in. Karol Kłos, Piotr Nowakowski oraz Andrzej Wrona. Kolejną próbę odtworzenia siatkarskiej sekcji Legii podjęto w 2014 roku. Początkowo były wielkie plany, w dalszej perspektywie myślano nawet o grze w PlusLidze, ale do tej pory drużyna nie może wygrzebać się z II ligi. W minionym sezonie zajęła miejsce w środku tabeli swej grupy.

 

Płomień Milowice/Kazimierz Płomień Sosnowiec

 

Mistrzostwo Polski (2x/1x): 1977, 1979 /1996
Ostatni sezon w ekstraklasie: 2007/08

 

Płomień Milowice w 1978 roku zdobył Puchar Mistrzów. To pierwszy i do tej pory jedyny triumf polskiego klubu w najważniejszym z europejskich pucharów. Czołowymi zawodnikami tamtej drużyny byli Ryszard Bosek, Wiesław Gawłowski i Włodzimierz Sadalski.

 

Drużyna z dzielnicy Sosnowca do krajowej czołówki dołączyła w latach siedemdziesiątych i stała się – obok Resovii i AZS Olsztyn – jedną z czołowych polskich ekip tamtej dekady. Po powrocie do ekstraklasy w 1973 roku, przez kilka sezonów polowała na złoto mistrzostw Polski, zdobywając najpierw brązowy (1974), a następnie dwa srebrne medale (1975, 1976). Po krajowy prymat sięgnęła dwukrotnie w 1977 i 1979 roku, przedzielając te tytuły wspomnianym wcześniej triumfem w Europie.

 

Kolejne lata nie przyniosły drużynie podobnych sukcesów. Co prawda w 1985 roku udało się wywalczyć Puchar Polski, ale trzy lata późnej drużyna zanotowała spadek z ekstraklasy. Płomień wrócił po sezonie, ale już w 1992 roku, po upadku sponsora – Kopalni Czerwona Gwardia, nastąpiła likwidacja sekcji siatkarskiej.

 

Połączono wówczas siły z innym lokalnym klubem, występującym pod nazwą Górnik Kazimierz. Utworzono nowy podmiot o nazwie GKS Kazimierz Płomień Sosnowiec. Klub jeszcze raz wrócił na szczyt – w 1996 roku drużyna prowadzona przez trenera Andrzeja Urbańskiego wywalczyła mistrzostwo Polski. Początek XXI wieku przyniósł dwa triumfy w Pucharze Polski, ale później nadeszły gorsze czasy. W 2008 roku z przyczyn finansowych Płomień Sosnowiec wycofał się z rozgrywek PLS. Drużyna przez lata grała na czwartym poziomie rozgrywek, później awansowała do II ligi, ale na tym szczeblu po raz ostatni wystąpiła w sezonie 2015/16.

 

Gwardia Wrocław

 

Mistrzostwo Polski (3x): 1980, 1981, 1982
Ostatni sezon w ekstraklasie: 2006/07

 

Siatkarze Gwardii Wrocław już w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych należeli do ligowej czołówki. Sięgali po srebrne i brązowe medale mistrzostw Polski, ale długo nie udawało się im wspiąć na sam szczyt. W 1972 roku opuścili na kilka lat ekstraklasę.

 

Nadejście dobrych czasów zwiastował brązowy medal wywalczony w 1979 roku. Kolejne lata należały już do Gwardii, która przez trzy sezony z rzędu sięgała po mistrzostwo Polski (1980, 1981, 1982), a później jeszcze dwukrotnie wywalczyła wicemistrzostwo (1983, 1984). Do tych sukcesów doszedł triumf w Pucharze Polski (1981) oraz brązowy medal Pucharu Mistrzów (1981).

 

Do legendy przeszły zacięte ligowe boje wrocławskiej drużyny z prowadzoną przez Wagnera Legią. Trener Gwardii Władysław Pałaszewski miał wówczas do dyspozycji takich zawodników jak Maciej Jarosz, Ireneusz Kłos i Lech Łasko.

 

W drugiej połowie lat osiemdziesiątych Wrocław opuściły największe gwiazdy, a drużyna wyraźnie obniżyła loty. Konsekwencją był spadek z ekstraklasy w 1990 roku. W 1998 roku Gwardia wróciła do elity, ale tylko na rok. W XXI wieku zagrała pięć sezonów w PLS, ale pożegnała się z nią po sezonie 2006/07. Później nastąpił czarny okres w dziejach klubu – sezon spędzony na czwartym poziomie rozgrywkowym (2009/10) i lata występów w drugiej lidze. W 2018 roku wrocławianie wrócili na zaplecze ekstraklasy. Plan przed sezonem 2019/20 zakładał trzy lata na awans do PlusLigi. Zostały zatem dwa do jego wypełnienia. Czy siatkarzy Gwardii znów zobaczymy w elicie?

 

Stal Stocznia Szczecin

 

Mistrzostwo Polski: (2x): 1985, 1987
Ostatni sezon w ekstraklasie: 2002/03, (2018/19)

 

Sekcja siatkarska Stali Stocznia Szczecin powstała w 1973 roku, a w sezonie 1981/82 klub po raz pierwszy w historii zagrał w ekstraklasie. Brązowy medal mistrzostw Polski 1984 był zapowiedzią sporych możliwości. Kolejne lata przyniosły krążki ze szlachetniejszych kruszców. W 1985 i 1987 roku Stal Stocznia zdobyła mistrzostwo, a w 1986 i 1988 – wicemistrzostwo.

 

Kilku czołowych zawodników drużyny prowadzonej przez trenera Jerzego Salwina, m.in. rozgrywający Roman Borówko oraz Ryszard Kaczyński, Waldemar Kasprzak i Janusz Wojdyga, było powoływanych do składu reprezentacji Polski na najważniejsze imprezy.

 

Brąz mistrzostw kraju wywalczony w 1989 roku zakończył serię sukcesów. Rok później klub pożegnał się z ekstraklasą. W okresie transformacji ustrojowej Stocznia Szczecińska wycofała się ze sponsorowania siatkarzy. W miejsce Stali Stocznia powstał klub pod nazwą Morze Szczecin. W sezonie 1996/97 sięgnął on po brązowy medal, a rok później wywalczył wicemistrzostwo Polski. W sierpniu 2003 roku PLS podjęła decyzję o wykluczeniu Morza z rozgrywek ekstraklasy z powodu fatalnej sytuacji finansowej klubu.

 

Szczecin powrócił do elity w sezonie 2015/16, gdy w PlusLidze zaprezentował się klub o nazwie Espadon. Były siatkarz Jakub Markiewicz, właściciel sponsora tytularnego, przejął sekcję siatkarską Morza i po zmianie nazwy w trzy lata wprowadził drużynę do PlusLigi. W kwietniu 2018 roku klub zmienił nazwę na Stocznia, co miało być symbolicznym powrotem do dawnych tradycji Stali Stocznia.

 

Tworzony wówczas projekt miał zmienić układ sił nie tylko w polskiej, ale i w europejskiej siatkówce. Przed sezonem 2018/19 ściągnięto do Szczecina siatkarskie gwiazdy (Bartosz Kurek, Matej Kazijski, Nikołaj Penczew, Nicholas Hoag, Simon Van De Voorde, Łukasz Żygadło...). Próba stworzenia nowej potęgi w PlusLidze zakończyła się jednak skandalem. W październiku siatkarze Stoczni rozegrali pierwsze ligowe spotkania, a już w listopadzie było głośno o kłopotach finansowych klubu, który kilka tygodni później opuściło dziewięciu graczy z czternastoosobowej kadry. W grudniu 2018 roku Stocznia wycofała się z rozgrywek.

 

Hutnik Kraków

 

Mistrzostwo Polski (2x): 1988, 1989
Ostatni sezon w ekstraklasie: 1991/92

 

Klub powstał na początku lat pięćdziesiątych w Nowej Hucie, dzielnicy Krakowa. W roku 1965 siatkarze Hutnika awansowali do ekstraklasy i spędzili w niej dziewiętnaście kolejnych sezonów. W 1967 wywalczyli brązowy medal mistrzostw Polski, pierwszy w swej historii. Dwa kolejne lata przyniosły dwa tytuły wicemistrza Polski. Kolejne srebrne medale przyniosła końcówka lat siedemdziesiątych (1978, 1979), gdy gwiazdą drużyny był mistrz świata i złoty medalista olimpijski Marek Karbarz. Początek lat osiemdziesiątych to kolejny medal MP w klubowej kolekcji – tym razem brązowy.

 

W sezonie 1983/84 Hutnik spadł z ekstraklasy, ale po roku do niej wrócił. Wówczas rozpoczął się najlepszy okres w dziejach klubu. Dobra passa podopiecznych trenera Jerzego Piwowara rozpoczęła się od brązowego medalu mistrzostw Polski (1986). W kolejnych latach Hutnik wywalczył wicemistrzostwo (1987), mistrzostwo (1988, 1989) i znów wicemistrzostwo kraju (1990), dokładając do kolekcji dwa Puchary Polski. Czołowymi zawodnikami tamtej ekipy byli wielokrotni reprezentanci Polski Wacław Golec, Ryszard Jurek i Andrzej Martyniuk.

 

Po latach sukcesów nadeszły gorsze czasy dla Hutnika. Pogłębiające się problemy finansowe sekcji spowodowały spadek z ekstraklasy w 1992 roku, a po roku gry na drugim froncie (Seria B) wycofano drużynę z rozgrywek.

 

W 2015 roku klub pod nazwą Hutnik Dobry Wynik Kraków awansował do 1. Ligi. W połowie sezonu 2015/16, po rozegraniu pierwszej rundy fazy zasadniczej, zrezygnował jednak z udziału w rozgrywka z przyczyn finansowych.

 

AZS Częstochowa

 

Mistrzostwo Polski: (6x): 1990, 1993, 1994, 1995, 1997, 1999
Ostatni sezon w ekstraklasie: 2016/17

 

Drużyna AZS Częstochowa po raz pierwszy zagrała w ekstraklasie w sezonie 1979/80, ale zanotowała wówczas spadek. Podobnie było w rozgrywkach 1981/82. Do trzech razy sztuka... W 1987 roku nastąpił kolejny powrót do elity, w której ekipa spod Jasnej Góry występowała przez... 30 kolejnych sezonów!

 

Pierwsze mistrzostwo Polski AZS zdobył niespodziewanie już po kilku latach gry wśród najlepszych – w 1990 roku. Czołowymi postaciami tamtego zespołu byli: Marek Kwieciński, Dariusz Stanicki, Krzysztof Stelmach oraz dwudziestolatkowie Radosław Panas i Andrzej Szewiński. Drużynę prowadził trener Stanisław Gościniak wspomagany przez Ryszarda Boska. Tak rozpoczęła się dekada, w której częstochowska drużyna miała odegrać wiodącą rolę w polskiej siatkówce.

 

Kolejne sezony przyniosły zacięte boje o mistrzostwo z AZS Olsztyn, powrót na tron w 1993 roku pod wodzą Edwarda Skorka. Kolejne złote medale wywalczyła ekipa, którą znów prowadził Gościniak (1994, 1995, 1997). Ostatni tytuł mistrzowski zdobyty został w 1999 roku, gdy drużynę trenował Maciej Jarosz. Przełom tysiącleci to pasjonująca rywalizacja częstochowskich siatkarzy z Mostostalem Azoty Kędzierzyn-Koźle. Ostatni medal mistrzostw Polski – srebro po porażce w finale z PGE Skrą Bełchatów – wywalczyli w 2008 roku. W tym samym sezonie sięgnęli również po Puchar Polski, a także wyeliminowali Iskrę Odincowo (z legendarnym Brazylijczykiem Gibą oraz Pawłem Abramowem i Aleksijem Werbowem w składzie) z Pucharu CEV po emocjonującym "złotym secie".

 

Zbigniew Bartman, Michał Bąkiewicz, Damian Dacewicz, Fabian Drzyzga, Piotr Gacek, Arkadiusz Gołaś, Piotr Gruszka, Krzysztof Ignaczak, Dawid Murek, Marcin Nowak, Piotr Nowakowski, Andrzej Stelmach, Krzysztof Stelmach, Robert Szczerbaniuk, Grzegorz Szymański, Michał Winiarski, Łukasz Wiśniewski, Paweł Woicki, Andrzej Wrona, Paweł Zatorski czy Łukasz Żygadło – to najbardziej znani polscy siatkarze, którzy na przestrzeni lat reprezentowali barwy częstochowskiego AZS.

 

W ostatniej dekadzie klub przeżywał spore trudności. Pojawiły się problemy z pozyskaniem sponsorów, działacze popadli w konflikt z kibicami, w efekcie nazwy AZS Częstochowa coraz częściej trzeba było szukać w dole tabeli ekstraklasy. Już w sezonie 2014/15 klub został sklasyfikowany na ostatnim miejscu, ale pozostał w elicie, bo liga była wówczas zamknięta. W sezonie 2016/17 częstochowianie przegrali baraże z Aluron Virtu Wartą Zawiercie i pożegnali się z PlusLigą. Rok później mogli do niej powrócić, ale nie zdołali wygrać barażu z Łuczniczką Bydgoszcz. W sezonie 2019/20 AZS nie otrzymał licencji na grę w Krispol 1. Lidze. Czy zasłużony klub zdoła jeszcze nawiązać do dawnych dobrych czasów?

Przejdź na Polsatsport.pl